Η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται βόρεια της κεντρικής πλατείας του Γαβαλοχωρίου, περίπου 80 μέτρα μετά το σούπερ μάρκετ «Φρόνιμος», στην αριστερή πλευρά του δρόμου.
Πρόκειται για μια λευκή εκκλησία με μπλε πόρτα, που περιβάλλεται από έναν μπλε μεταλλικό φράκτη. Είναι μία από τις παλαιότερες εκκλησίες του Γαβαλοχωρίου και έχει ιδιαίτερη σχέση με το χωριό, διότι φέρεται να ανήκε στην οικογένεια Γαβαλά (η οποία έδωσε το όνομά της στο Γαβαλοχώρι) επί Ενετοκρατίας στην Κρήτη. Μάλιστα, μέχρι το 1700, όλοι οι ιερείς της εκκλησίας προέρχονταν από την οικογένεια Γαβαλά. Στο προαύλιο της εκκλησίας, είναι θαμμένος ο Ιωάννης Παπαμαρκάκης (πέθανε το 1901), που υπήρξε ιερέας της ενορίας της Αγίας Αικατερίνης και επιμελήθηκε μία από τις ανακαινίσεις του ναού. Μπορείτε να επισκεφθείτε την εκκλησία μονάχα τις ημέρες που τελείται κάποια λειτουργία ή τελετή. Αν και η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης είναι στενά συνδεδεμένη με το χωριό, λίγα είναι γνωστά γι' αυτήν. Χρονολογείται τουλάχιστον από το 1200 μ.Χ., καθότι ανακατασκευάστηκε το 1203 μ.Χ., όταν οι Ενετοί κυβέρνησαν την Κρήτη. Ακολούθως, έγιναν επισκευές στον ναό το 1835 και ξανά το 1883, όταν και κατασκευάστηκε νάρθηκας με κεραμοσκεπή στην δυτική πλευρά, ενώ επισκευάστηκαν και οι τοίχοι που περιβάλλουν την εκκλησία και τον περίβολό της.
Το 1929, ο τρούλος και το νότιο τμήμα της εκκλησίας κατέρρευσαν κατά τη διάρκεια μιας γαμήλιας τελετής, κάνοντας εκ νέου απαραίτητη μια σημαντική ανοικοδόμηση της εκκλησίας το 1932. Αυτήν τη φορά, η χρηματοδότηση προήλθε από μια ομάδα γυναικών που προσδιορίστηκαν ως «Παλαιοημερολογίτες» ή «Παλαιοεορτολογίτες», Ανατολικοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί που αποσχίσθηκαν από τις κύριες ανατολικές ορθόδοξες εκκλησίες, όταν αυτές οι εκκλησίες υιοθέτησαν το Γρηγοριανό ημερολόγιο (οι Παλαιοημερολογίτες παρέμειναν προσηλωμένοι στο Ιουλιανό ημερολόγιο).
Το Γρηγοριανό ημερολόγιο εισήχθη το 1582 από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄, ως αντικατάσταση του Ιουλιανού ημερολογίου, επειδή το Ιουλιανό ημερολόγιο δεν αντικατόπτριζε σωστά τον πραγματικό χρόνο που χρειάζεται η Γη για να κάνει περιστροφή γύρω από τον ήλιο μια φορά. Κατά συνέπεια, η ημερομηνία της εαρινής ισημερίας μετατοπίστηκε σημαντικά, έτσι ώστε η εαρινή ισημερία εμφανιζόταν πολύ πριν από την ημερομηνία της 21ης Μαρτίου.
Επειδή η ημερομηνία του Πάσχα είναι συνάρτηση της ημερομηνίας της εαρινής ισημερίας, αυτό είχε σημασία. Αν και η Ελλάδα χρησιμοποιεί πλέον το Γρηγοριανό ημερολόγιο για αστικές υποθέσεις, εξακολουθεί να βασίζει το Πάσχα στο Ιουλιανό ημερολόγιο. Το ελληνικό Πάσχα γίνεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο, μετά την εαρινή ισημερία.
Πρόσθετες ανακαινίσεις, που χρηματοδοτήθηκαν από κατοίκους του χωριού, ολοκληρώθηκαν το 1934, όταν τοποθετήθηκε μια νέα πόρτα, χτίστηκε νέος τοίχος γύρω από την εκκλησία και επισκευάστηκε ο περίβολος. Η στέρνα της εκκλησίας έγινε βαθύτερη, κατόπιν εργασιών, το 1952.
Η Αγία Αικατερίνη, στην οποία είναι αφιερωμένη η εκκλησία, φέρεται να ήταν από οικογένεια ευγενών, που έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια, και γι' αυτό την αποκαλούν συχνά «Αγία Αικατερίνη Αλεξανδρείας». Ασπάστηκε τον Χριστιανισμό σε ηλικία 14 ετών, λίγο πριν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μαξέντιος αρχίσει να διώκει τους χριστιανούς. Μάλιστα, εκείνη τον συνάντησε και τον επέπληξε για τη σκληρότητά του απέναντι στους Χριστιανούς. Προς απάντηση, ο Μαξέντιος κάλεσε 50 από τους καλύτερους παγανιστές φιλοσόφους και ρήτορες, προκειμένου να συζητήσουν μαζί της, ελπίζοντας ότι θα διέψευδαν τις χριστιανικές της πεποιθήσεις. Η Αγία Αικατερίνη, που ήταν ιδιαίτερα μορφωμένη, κατάφερε μέσα από την συζήτηση να προσηλυτίσει αρκετούς από αυτούς στον Χριστιανισμό. Ακολούθως, ο Μαξέντιος καταδίκασε την Αγία Αικατερίνη σε θάνατο με αιχμηρό τροχό. Ήταν μια μορφή βασανιστηρίου, κατά την οποία, ένας μεγάλος ξύλινος αιχμηρός τροχός πέφτει πάνω και ακρωτηριάζει το σώμα του θύματος. Όταν όμως η Αγία Αικατερίνη άγγιξε τον τροχό, αυτός έσπασε, οπότε χρειάστηκε να την αποκεφαλίσουν. Πέθανε σε νεαρή ηλικία, μόλις 18 ετών. Μάλιστα, η Ιωάννα της Λωρραίνης την αναγνώρισε ως μια από τις αγίες που της εμφανίστηκαν και τη συμβούλεψαν.
Μελετητές και ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η επιστημονική έρευνα δεν κατάφερε να ταυτίσει την Αγία Αικατερίνη με κάποια ιστορική προσωπικότητα, ενώ κάποιοι επισημαίνουν ότι έχει λανθασμένα συνδεθεί με την Ελληνίδα φιλόσοφο, μαθηματικό και αστρονόμο Υπατία. Ανεξάρτητα πάντως από την ιστορική της καταγωγή, είναι μια σημαντική αγία στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Θεωρείται προστάτιδα των νεαρών κοριτσιών, των φοιτητριών, των φιλοσόφων και των τεχνιτών και μηχανικών, που εργάζονται με τροχούς. Άλλωστε, το κύριο σύμβολό της είναι ο αιχμηρός τροχός, ο οποίος έχει γίνει γνωστός ως «τροχός της Αικατερίνης».
Η εορτή της Αγίας Αικατερίνης είναι στις 25 Νοεμβρίου, επειδή τα λείψανά της βρέθηκαν εκείνη την ημέρα. Οι θρησκευτικές λειτουργίες τελούνται στην εκκλησία το προηγούμενο απόγευμα και το πρωί ανήμερα της γιορτής. Ο εσπερινός ξεκινά περίπου στις 7μ.μ. και η πρωινή λειτουργία περίπου στις 7:30π.μ.
Η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται βόρεια της κεντρικής πλατείας του Γαβαλοχωρίου, περίπου 80 μέτρα μετά το σούπερ μάρκετ «Φρόνιμος», στην αριστερή πλευρά του δρόμου.
Πρόκειται για μια λευκή εκκλησία με μπλε πόρτα, που περιβάλλεται από έναν μπλε μεταλλικό φράκτη. Είναι μία από τις παλαιότερες εκκλησίες του Γαβαλοχωρίου και έχει ιδιαίτερη σχέση με το χωριό, διότι φέρεται να ανήκε στην οικογένεια Γαβαλά (η οποία έδωσε το όνομά της στο Γαβαλοχώρι) επί Ενετοκρατίας στην Κρήτη. Μάλιστα, μέχρι το 1700, όλοι οι ιερείς της εκκλησίας προέρχονταν από την οικογένεια Γαβαλά. Στο προαύλιο της εκκλησίας, είναι θαμμένος ο Ιωάννης Παπαμαρκάκης (πέθανε το 1901), που υπήρξε ιερέας της ενορίας της Αγίας Αικατερίνης και επιμελήθηκε μία από τις ανακαινίσεις του ναού. Μπορείτε να επισκεφθείτε την εκκλησία μονάχα τις ημέρες που τελείται κάποια λειτουργία ή τελετή. Αν και η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης είναι στενά συνδεδεμένη με το χωριό, λίγα είναι γνωστά γι' αυτήν. Χρονολογείται τουλάχιστον από το 1200 μ.Χ., καθότι ανακατασκευάστηκε το 1203 μ.Χ., όταν οι Ενετοί κυβέρνησαν την Κρήτη. Ακολούθως, έγιναν επισκευές στον ναό το 1835 και ξανά το 1883, όταν και κατασκευάστηκε νάρθηκας με κεραμοσκεπή στην δυτική πλευρά, ενώ επισκευάστηκαν και οι τοίχοι που περιβάλλουν την εκκλησία και τον περίβολό της.
Το 1929, ο τρούλος και το νότιο τμήμα της εκκλησίας κατέρρευσαν κατά τη διάρκεια μιας γαμήλιας τελετής, κάνοντας εκ νέου απαραίτητη μια σημαντική ανοικοδόμηση της εκκλησίας το 1932. Αυτήν τη φορά, η χρηματοδότηση προήλθε από μια ομάδα γυναικών που προσδιορίστηκαν ως «Παλαιοημερολογίτες» ή «Παλαιοεορτολογίτες», Ανατολικοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί που αποσχίσθηκαν από τις κύριες ανατολικές ορθόδοξες εκκλησίες, όταν αυτές οι εκκλησίες υιοθέτησαν το Γρηγοριανό ημερολόγιο (οι Παλαιοημερολογίτες παρέμειναν προσηλωμένοι στο Ιουλιανό ημερολόγιο).
Το Γρηγοριανό ημερολόγιο εισήχθη το 1582 από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄, ως αντικατάσταση του Ιουλιανού ημερολογίου, επειδή το Ιουλιανό ημερολόγιο δεν αντικατόπτριζε σωστά τον πραγματικό χρόνο που χρειάζεται η Γη για να κάνει περιστροφή γύρω από τον ήλιο μια φορά. Κατά συνέπεια, η ημερομηνία της εαρινής ισημερίας μετατοπίστηκε σημαντικά, έτσι ώστε η εαρινή ισημερία εμφανιζόταν πολύ πριν από την ημερομηνία της 21ης Μαρτίου.
Επειδή η ημερομηνία του Πάσχα είναι συνάρτηση της ημερομηνίας της εαρινής ισημερίας, αυτό είχε σημασία. Αν και η Ελλάδα χρησιμοποιεί πλέον το Γρηγοριανό ημερολόγιο για αστικές υποθέσεις, εξακολουθεί να βασίζει το Πάσχα στο Ιουλιανό ημερολόγιο. Το ελληνικό Πάσχα γίνεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο, μετά την εαρινή ισημερία.
Πρόσθετες ανακαινίσεις, που χρηματοδοτήθηκαν από κατοίκους του χωριού, ολοκληρώθηκαν το 1934, όταν τοποθετήθηκε μια νέα πόρτα, χτίστηκε νέος τοίχος γύρω από την εκκλησία και επισκευάστηκε ο περίβολος. Η στέρνα της εκκλησίας έγινε βαθύτερη, κατόπιν εργασιών, το 1952.
Η Αγία Αικατερίνη, στην οποία είναι αφιερωμένη η εκκλησία, φέρεται να ήταν από οικογένεια ευγενών, που έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια, και γι' αυτό την αποκαλούν συχνά «Αγία Αικατερίνη Αλεξανδρείας». Ασπάστηκε τον Χριστιανισμό σε ηλικία 14 ετών, λίγο πριν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μαξέντιος αρχίσει να διώκει τους χριστιανούς. Μάλιστα, εκείνη τον συνάντησε και τον επέπληξε για τη σκληρότητά του απέναντι στους Χριστιανούς. Προς απάντηση, ο Μαξέντιος κάλεσε 50 από τους καλύτερους παγανιστές φιλοσόφους και ρήτορες, προκειμένου να συζητήσουν μαζί της, ελπίζοντας ότι θα διέψευδαν τις χριστιανικές της πεποιθήσεις. Η Αγία Αικατερίνη, που ήταν ιδιαίτερα μορφωμένη, κατάφερε μέσα από την συζήτηση να προσηλυτίσει αρκετούς από αυτούς στον Χριστιανισμό. Ακολούθως, ο Μαξέντιος καταδίκασε την Αγία Αικατερίνη σε θάνατο με αιχμηρό τροχό. Ήταν μια μορφή βασανιστηρίου, κατά την οποία, ένας μεγάλος ξύλινος αιχμηρός τροχός πέφτει πάνω και ακρωτηριάζει το σώμα του θύματος. Όταν όμως η Αγία Αικατερίνη άγγιξε τον τροχό, αυτός έσπασε, οπότε χρειάστηκε να την αποκεφαλίσουν. Πέθανε σε νεαρή ηλικία, μόλις 18 ετών. Μάλιστα, η Ιωάννα της Λωρραίνης την αναγνώρισε ως μια από τις αγίες που της εμφανίστηκαν και τη συμβούλεψαν.
Μελετητές και ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η επιστημονική έρευνα δεν κατάφερε να ταυτίσει την Αγία Αικατερίνη με κάποια ιστορική προσωπικότητα, ενώ κάποιοι επισημαίνουν ότι έχει λανθασμένα συνδεθεί με την Ελληνίδα φιλόσοφο, μαθηματικό και αστρονόμο Υπατία. Ανεξάρτητα πάντως από την ιστορική της καταγωγή, είναι μια σημαντική αγία στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Θεωρείται προστάτιδα των νεαρών κοριτσιών, των φοιτητριών, των φιλοσόφων και των τεχνιτών και μηχανικών, που εργάζονται με τροχούς. Άλλωστε, το κύριο σύμβολό της είναι ο αιχμηρός τροχός, ο οποίος έχει γίνει γνωστός ως «τροχός της Αικατερίνης».
Η εορτή της Αγίας Αικατερίνης είναι στις 25 Νοεμβρίου, επειδή τα λείψανά της βρέθηκαν εκείνη την ημέρα. Οι θρησκευτικές λειτουργίες τελούνται στην εκκλησία το προηγούμενο απόγευμα και το πρωί ανήμερα της γιορτής. Ο εσπερινός ξεκινά περίπου στις 7μ.μ. και η πρωινή λειτουργία περίπου στις 7:30π.μ.
