Σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από την κεντρική πλατεία, μπορείτε να βρεθείτε σε ένα ιστορικό σημείο του Γαβαλοχωρίου και να θαυμάσετε τα 24 Ενετικά Πηγάδια, που υπάρχουν εδώ. Με μια πρώτη ματιά, δεν φαίνεται να υπάρχει τίποτα ενδιαφέρον στο σημείο, επειδή τα φρεάτια στο πλάι του δρόμου έχουν καλυφθεί με σκυρόδεμα. Ωστόσο, αν περπατήσετε πέρα από τα τσιμεντένια καπάκια, θα ανακαλύψετε κάποια υπέροχα πηγάδια με πέτρινα δακτυλίδια, που κρατάνε ακόμα νερό. Επίσης, στο ίδιο σημείο υπάρχουν δύο μεγάλα πλατάνια, των οποίων τα κλαδιά έχουν «αγκαλιαστεί» μεταξύ τους, καθιστώντας το μέρος ιδανικό για γάμους και φωτογραφίσεις. Επιπλέον, μην παραλείψετε να δείτε την καλοδιατηρημένη ενετική γέφυρα, ακριβώς απέναντι από τα πηγάδια.
Το νερό που μαζευόταν σε αυτό το σημείο, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τους Δωριείς, μια ελληνική φυλή, που κατέκτησε την Κρήτη, γύρω στο 1100 π.Χ. (γι' αυτό και η περιοχή κοντά στα πηγάδια λέγεται μέχρι σήμερα «Δώρκες»). Τα πραγματικά πηγάδια, ωστόσο, κατασκευάστηκαν από τους Ενετούς, κατά τη διάρκεια του 15ου ή 16ου αιώνα.
Τα πηγάδια αυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ από τους κατοίκους του Γαβαλοχωρίου για την παροχή πόσιμου νερού, διότι κάθε σπίτι είχε τη δική του στέρνα για τη συλλογή του νερού της βροχής. Ωστόσο, η τοποθεσία παρέμεινε ως ένα σημαντικό σημείο συγκέντρωσης για τους κατοίκους του χωριού, μέχρι το 1969, όταν και κατασκευάστηκε το δημοτικό σύστημα ύδρευσης. Ως τότε, οι ντόπιοι ερχόντουσαν εδώ και πότιζαν τα ζώα τους—αγελάδες, βόδια, άλογα, γαϊδούρια, πρόβατα και κατσίκες, ενώ παράλληλα συναντούσαν άλλους χωρικούς και μοιράζονταν τα τελευταία νέα. Επίσης, οι γυναίκες του χωριού έπλεναν τα ρούχα τους σε αυτά τα πηγάδια, ανάβοντας φωτιές, προκειμένου να ζεστάνουν το νερό. Ωστόσο, κουβέρτες και χαλάκια, δεν πλένονταν εδώ, αλλά μεταφέρονταν στο χωριό Κερά και πλένονταν στη θάλασσα, επειδή το αλμυρό νερό θεωρούσαν ότι τα καθαρίζει καλύτερα από το γλυκό. Επίσης, οι γυναίκες μάζευαν τα φύλλα από τα πλατάνια, που ήταν διάσπαρτα παντού, και τα πήγαιναν στο σπίτι για να τα στεγνώσουν και να τα χρησιμοποιήσουν ως γέμιση για τα στρώματα.
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, οι κάτοικοι του Γαβαλοχωρίου γιόρταζαν την ονομαστική εορτή του Αγίου Γεωργίου κάτω από τα πλατάνια, στα Ενετικά Πηγάδια. Παραδοσιακά, κάθε χρόνο στις 3 Νοεμβρίου, ανοίγονταν τα βαρέλια του κρασιού, που είχαν ετοιμάσει οι ντόπιοι, και γινόταν η δοκιμή του. Λόγω αυτής της παράδοσης, ο Άγιος Γεώργιος συχνά αποκαλείται «Άγιος Γεώργιος ο Μεθυστής». Σύμφωνα με το έθιμο, η πρώτη καράφα από το νέο κρασί έπρεπε να χυθεί σε ένα από τα πηγάδια. Πολλές από αυτές τις καράφες έχουν ανασκαφεί και εκτίθενται τώρα στο Λαογραφικό Μουσείο στο Γαβαλοχώρι.
Θα δείτε δύο επιγραφές στα Πηγάδια. Η πρώτη γράφει:
Στων Πηγαδιών τον Πλάτανο
εις το Γαβαλοχώρι
υπάρχει το φαινόμενο
αγκαλιασμένοι κλώνοι
Στα πηγάδια κάτω από τα πλατάνια
στο Γαβαλοχώρι,
υπάρχει το φαινόμενο
των αγκαλιασμένων κλαδιών
Η δεύτερη επιγραφεί αναφέρει:
Γαβαλιανέ μου Πλάτανε
απούσαι στα πηγάδια
εις τον κορμό σου φαίνονται
του χρόνου τα σημάδια
Γαβαλοχώρι μου πλάτανος,
που είναι στα πηγάδια,
τα σημάδια του χρόνου
φαίνεται στον κορμό σας
Σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από την κεντρική πλατεία, μπορείτε να βρεθείτε σε ένα ιστορικό σημείο του Γαβαλοχωρίου και να θαυμάσετε τα 24 Ενετικά Πηγάδια, που υπάρχουν εδώ. Με μια πρώτη ματιά, δεν φαίνεται να υπάρχει τίποτα ενδιαφέρον στο σημείο, επειδή τα φρεάτια στο πλάι του δρόμου έχουν καλυφθεί με σκυρόδεμα. Ωστόσο, αν περπατήσετε πέρα από τα τσιμεντένια καπάκια, θα ανακαλύψετε κάποια υπέροχα πηγάδια με πέτρινα δακτυλίδια, που κρατάνε ακόμα νερό. Επίσης, στο ίδιο σημείο υπάρχουν δύο μεγάλα πλατάνια, των οποίων τα κλαδιά έχουν «αγκαλιαστεί» μεταξύ τους, καθιστώντας το μέρος ιδανικό για γάμους και φωτογραφίσεις. Επιπλέον, μην παραλείψετε να δείτε την καλοδιατηρημένη ενετική γέφυρα, ακριβώς απέναντι από τα πηγάδια.
Το νερό που μαζευόταν σε αυτό το σημείο, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τους Δωριείς, μια ελληνική φυλή, που κατέκτησε την Κρήτη, γύρω στο 1100 π.Χ. (γι' αυτό και η περιοχή κοντά στα πηγάδια λέγεται μέχρι σήμερα «Δώρκες»). Τα πραγματικά πηγάδια, ωστόσο, κατασκευάστηκαν από τους Ενετούς, κατά τη διάρκεια του 15ου ή 16ου αιώνα.
Τα πηγάδια αυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ από τους κατοίκους του Γαβαλοχωρίου για την παροχή πόσιμου νερού, διότι κάθε σπίτι είχε τη δική του στέρνα για τη συλλογή του νερού της βροχής. Ωστόσο, η τοποθεσία παρέμεινε ως ένα σημαντικό σημείο συγκέντρωσης για τους κατοίκους του χωριού, μέχρι το 1969, όταν και κατασκευάστηκε το δημοτικό σύστημα ύδρευσης. Ως τότε, οι ντόπιοι ερχόντουσαν εδώ και πότιζαν τα ζώα τους—αγελάδες, βόδια, άλογα, γαϊδούρια, πρόβατα και κατσίκες, ενώ παράλληλα συναντούσαν άλλους χωρικούς και μοιράζονταν τα τελευταία νέα. Επίσης, οι γυναίκες του χωριού έπλεναν τα ρούχα τους σε αυτά τα πηγάδια, ανάβοντας φωτιές, προκειμένου να ζεστάνουν το νερό. Ωστόσο, κουβέρτες και χαλάκια, δεν πλένονταν εδώ, αλλά μεταφέρονταν στο χωριό Κερά και πλένονταν στη θάλασσα, επειδή το αλμυρό νερό θεωρούσαν ότι τα καθαρίζει καλύτερα από το γλυκό. Επίσης, οι γυναίκες μάζευαν τα φύλλα από τα πλατάνια, που ήταν διάσπαρτα παντού, και τα πήγαιναν στο σπίτι για να τα στεγνώσουν και να τα χρησιμοποιήσουν ως γέμιση για τα στρώματα.
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, οι κάτοικοι του Γαβαλοχωρίου γιόρταζαν την ονομαστική εορτή του Αγίου Γεωργίου κάτω από τα πλατάνια, στα Ενετικά Πηγάδια. Παραδοσιακά, κάθε χρόνο στις 3 Νοεμβρίου, ανοίγονταν τα βαρέλια του κρασιού, που είχαν ετοιμάσει οι ντόπιοι, και γινόταν η δοκιμή του. Λόγω αυτής της παράδοσης, ο Άγιος Γεώργιος συχνά αποκαλείται «Άγιος Γεώργιος ο Μεθυστής». Σύμφωνα με το έθιμο, η πρώτη καράφα από το νέο κρασί έπρεπε να χυθεί σε ένα από τα πηγάδια. Πολλές από αυτές τις καράφες έχουν ανασκαφεί και εκτίθενται τώρα στο Λαογραφικό Μουσείο στο Γαβαλοχώρι.
Θα δείτε δύο επιγραφές στα Πηγάδια. Η πρώτη γράφει:
Στων Πηγαδιών τον Πλάτανο
εις το Γαβαλοχώρι
υπάρχει το φαινόμενο
αγκαλιασμένοι κλώνοι
Στα πηγάδια κάτω από τα πλατάνια
στο Γαβαλοχώρι,
υπάρχει το φαινόμενο
των αγκαλιασμένων κλαδιών
Η δεύτερη επιγραφεί αναφέρει:
Γαβαλιανέ μου Πλάτανε
απούσαι στα πηγάδια
εις τον κορμό σου φαίνονται
του χρόνου τα σημάδια
Γαβαλοχώρι μου πλάτανος,
που είναι στα πηγάδια,
τα σημάδια του χρόνου
φαίνεται στον κορμό σας
