Η εκκλησία Αγίου Φανουρίου βρίσκεται στον πίσω δρόμο, από το Γαβαλοχώρι προς τον Βάμο. Αν και η εκκλησία είναι συνήθως κλειδωμένη, μπορείτε να δείτε μεγάλο μέρος του εσωτερικού της από τα παράθυρα. Επίσης, μπορείτε να απολαύσετε την υπέροχη θέα προς τον κόλπο της Σούδας, αν καθίσετε στα ξύλινα παγκάκια, που υπάρχουν στην αυλή. Το σημείο ενδείκνυται για τους λάτρεις του διαλογισμού. Ο Άγιος Φανούριος είναι ένας ιδιαίτερα αγαπητός άγιος από τους Κρητικούς, διότι λέγεται ότι έσωσε πολλούς ντόπιους από τον θάνατο, όταν εκείνοι αντιστάθηκαν στην Τουρκοκρατία, από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα.
Από την κεντρική πλατεία του Γαβαλοχωρίου, παίρνετε τον δρόμο που οδηγεί στον Βάμο. Μετά από λίγα μέτρα, στα δεξιά, θα δείτε ένα παλιό πηγάδι σε μια μικρή πέτρινη πλατεία. Σε εκείνο το σημείο, στρίψτε αριστερά και ακολουθήστε τον δρόμο που ανεβαίνει πάνω στο λόφο, στρίβοντας δεξιά σε κάθε διχάλα που θα συναντήσετε. Η εκκλησία του Αγίου Φανουρίου βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα απότομη στροφή, στην μέση περίπου του λόφου.
Λίγα πράγματα είναι γνωστά για τον Άγιο Φανούριο, πέρα από το γεγονός ότι έζησε κάποια στιγμή μεταξύ του 2ου και του 4ου αιώνα μ.Χ. και ότι εκδιώχθηκε λόγω των χριστιανικών του πεποιθήσεων. Όλα όσα είναι γνωστά για αυτόν αποκαλύφθηκαν από μια εικόνα που ανακαλύφθηκε, μεταξύ 1300 και 1500 μ.Χ., είτε στη Ρόδο είτε στην Κύπρο, αρκετούς αιώνες μετά τον θάνατό του. Οι Άραβες λεηλατούσαν τα ερείπια μιας αρχαίας εκκλησίας, όταν και βρήκαν μερικές θαμμένες εικόνες, εκ των οποίων όλες ήταν σε κατάσταση αποσύνθεσης, εκτός από μία που απεικόνιζε τον Άγιο Φανούριο, η οποία φαινόταν καινούργια. Όταν οι Άραβες πέταξαν την εικόνα, μια ομάδα μοναχών, που είχαν κρυφτεί εκεί κοντά, την ανέσυραν και έμειναν έκπληκτοι, όχι μόνο από την κατάσταση της εικόνας, αλλά και από το περιεχόμενό της.
Η εικόνα απεικόνιζε τον Άγιο Φανούριο ως νεαρό στρατιώτη, να κρατά έναν σταυρό με ένα κωνικό κερί στην κορυφή. Τα πλαίσια γύρω από την εικόνα ενός αγίου αφηγούνται το είδος των βασανιστηρίων που υπέστη ο άγιος, στο όνομα του Ιησού. Σε αυτήν την εικόνα, ο Άγιος Φανούριος περιβαλλόταν από 12 πλαίσια. Καθένα πλαίσιο, τον απεικόνιζε να υπομένει μια διαφορετική μορφή βασανιστηρίου, όπως λόγου χάρη να λιθοβολείται, να τον μαχαιρώνουν, να τον φυλακίζουν, να τον ανακρίνει ένας δικαστής, να τον αλυσοδένουν, να τον καίνε με κεριά, να τον δένουν σε έναν στύλο, να τον ρίχνουν σε άγρια ζώα, να συνθλίβεται από έναν μεγάλο βράχο, και να κρατά αναμμένα κάρβουνα. Στην τελευταία σκηνή, ο Άγιος Φανούριος παρουσιαζόταν να στέκεται στην μέση της φωτιάς, με τα χέρια υψωμένα σαν σε προσευχή. Η ερμηνεία όλων αυτών συνετέλεσε στο να αναγνωριστεί ο Άγιος Φανούριος ως άγιος στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Το όνομα του Αγίου Φανουρίου μοιάζει με το ελληνικό ρήμα «φανερώνω», που σημαίνει «αποκαλύπτω». Γι' αυτό μερικές φορές αποκαλείται «Άγιος Φανούριος ο Νεοφανής». Οι άνθρωποι προσεύχονται συχνά στον Άγιο Φανούριο για να τους βοηθήσει να βρουν χαμένα αντικείμενα ή προκειμένου να βρουν ένα νέο νόημα στην ζωή τους ή να μάθουν τι χρειάζεται να γίνει για να αποκαταστήσουν την χαμένη τους υγεία.
Το προηγούμενο βράδυ της γιορτής του Αγίου Φανουρίου, που είναι στις 27 Αυγούστου, (επέτειος της ημερομηνίας ανακάλυψης της εικόνας στα ερείπια της εκκλησίας), πολλοί ντόπιοι ψήνουν μια φανουρόπιτα. Αυτό το γλύκισμα από αλεύρι, ζάχαρη, κανέλα και λάδι παρασκευάζεται παραδοσιακά με επτά ή εννέα υλικά (άγιοι αριθμοί στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία) και ετοιμάζεται για να τιμήσουν και να ευχαριστήσουν τον Άγιο Φανούριο. Οι χωριανοί φέρνουν τις φανουρόπιτες στην εκκλησία, κατά την διάρκεια της πρωινής λειτουργίας, για να ευλογηθούν από τον παππά και στην συνέχεια να τις μοιράσουν στους υπόλοιπους ενορίτες (η θεία λειτουργία ξεκινάει γύρω στις 7:30). Τέλος, η φανουρόπιτα εξυπηρετεί κι έναν ακόμη σκοπό: Όταν οι ελεύθεροι άντρες και οι ελεύθερες γυναίκες βάλουν ένα κομμάτι φανουρόπιτα κάτω από το μαξιλάρι τους, λέγεται ότι θα ονειρευτούν την μελλοντική τους γυναίκα ή τον μελλοντικό τους άντρα.
Η εκκλησία Αγίου Φανουρίου βρίσκεται στον πίσω δρόμο, από το Γαβαλοχώρι προς τον Βάμο. Αν και η εκκλησία είναι συνήθως κλειδωμένη, μπορείτε να δείτε μεγάλο μέρος του εσωτερικού της από τα παράθυρα. Επίσης, μπορείτε να απολαύσετε την υπέροχη θέα προς τον κόλπο της Σούδας, αν καθίσετε στα ξύλινα παγκάκια, που υπάρχουν στην αυλή. Το σημείο ενδείκνυται για τους λάτρεις του διαλογισμού. Ο Άγιος Φανούριος είναι ένας ιδιαίτερα αγαπητός άγιος από τους Κρητικούς, διότι λέγεται ότι έσωσε πολλούς ντόπιους από τον θάνατο, όταν εκείνοι αντιστάθηκαν στην Τουρκοκρατία, από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα.
Από την κεντρική πλατεία του Γαβαλοχωρίου, παίρνετε τον δρόμο που οδηγεί στον Βάμο. Μετά από λίγα μέτρα, στα δεξιά, θα δείτε ένα παλιό πηγάδι σε μια μικρή πέτρινη πλατεία. Σε εκείνο το σημείο, στρίψτε αριστερά και ακολουθήστε τον δρόμο που ανεβαίνει πάνω στο λόφο, στρίβοντας δεξιά σε κάθε διχάλα που θα συναντήσετε. Η εκκλησία του Αγίου Φανουρίου βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα απότομη στροφή, στην μέση περίπου του λόφου.
Λίγα πράγματα είναι γνωστά για τον Άγιο Φανούριο, πέρα από το γεγονός ότι έζησε κάποια στιγμή μεταξύ του 2ου και του 4ου αιώνα μ.Χ. και ότι εκδιώχθηκε λόγω των χριστιανικών του πεποιθήσεων. Όλα όσα είναι γνωστά για αυτόν αποκαλύφθηκαν από μια εικόνα που ανακαλύφθηκε, μεταξύ 1300 και 1500 μ.Χ., είτε στη Ρόδο είτε στην Κύπρο, αρκετούς αιώνες μετά τον θάνατό του. Οι Άραβες λεηλατούσαν τα ερείπια μιας αρχαίας εκκλησίας, όταν και βρήκαν μερικές θαμμένες εικόνες, εκ των οποίων όλες ήταν σε κατάσταση αποσύνθεσης, εκτός από μία που απεικόνιζε τον Άγιο Φανούριο, η οποία φαινόταν καινούργια. Όταν οι Άραβες πέταξαν την εικόνα, μια ομάδα μοναχών, που είχαν κρυφτεί εκεί κοντά, την ανέσυραν και έμειναν έκπληκτοι, όχι μόνο από την κατάσταση της εικόνας, αλλά και από το περιεχόμενό της.
Η εικόνα απεικόνιζε τον Άγιο Φανούριο ως νεαρό στρατιώτη, να κρατά έναν σταυρό με ένα κωνικό κερί στην κορυφή. Τα πλαίσια γύρω από την εικόνα ενός αγίου αφηγούνται το είδος των βασανιστηρίων που υπέστη ο άγιος, στο όνομα του Ιησού. Σε αυτήν την εικόνα, ο Άγιος Φανούριος περιβαλλόταν από 12 πλαίσια. Καθένα πλαίσιο, τον απεικόνιζε να υπομένει μια διαφορετική μορφή βασανιστηρίου, όπως λόγου χάρη να λιθοβολείται, να τον μαχαιρώνουν, να τον φυλακίζουν, να τον ανακρίνει ένας δικαστής, να τον αλυσοδένουν, να τον καίνε με κεριά, να τον δένουν σε έναν στύλο, να τον ρίχνουν σε άγρια ζώα, να συνθλίβεται από έναν μεγάλο βράχο, και να κρατά αναμμένα κάρβουνα. Στην τελευταία σκηνή, ο Άγιος Φανούριος παρουσιαζόταν να στέκεται στην μέση της φωτιάς, με τα χέρια υψωμένα σαν σε προσευχή. Η ερμηνεία όλων αυτών συνετέλεσε στο να αναγνωριστεί ο Άγιος Φανούριος ως άγιος στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Το όνομα του Αγίου Φανουρίου μοιάζει με το ελληνικό ρήμα «φανερώνω», που σημαίνει «αποκαλύπτω». Γι' αυτό μερικές φορές αποκαλείται «Άγιος Φανούριος ο Νεοφανής». Οι άνθρωποι προσεύχονται συχνά στον Άγιο Φανούριο για να τους βοηθήσει να βρουν χαμένα αντικείμενα ή προκειμένου να βρουν ένα νέο νόημα στην ζωή τους ή να μάθουν τι χρειάζεται να γίνει για να αποκαταστήσουν την χαμένη τους υγεία.
Το προηγούμενο βράδυ της γιορτής του Αγίου Φανουρίου, που είναι στις 27 Αυγούστου, (επέτειος της ημερομηνίας ανακάλυψης της εικόνας στα ερείπια της εκκλησίας), πολλοί ντόπιοι ψήνουν μια φανουρόπιτα. Αυτό το γλύκισμα από αλεύρι, ζάχαρη, κανέλα και λάδι παρασκευάζεται παραδοσιακά με επτά ή εννέα υλικά (άγιοι αριθμοί στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία) και ετοιμάζεται για να τιμήσουν και να ευχαριστήσουν τον Άγιο Φανούριο. Οι χωριανοί φέρνουν τις φανουρόπιτες στην εκκλησία, κατά την διάρκεια της πρωινής λειτουργίας, για να ευλογηθούν από τον παππά και στην συνέχεια να τις μοιράσουν στους υπόλοιπους ενορίτες (η θεία λειτουργία ξεκινάει γύρω στις 7:30). Τέλος, η φανουρόπιτα εξυπηρετεί κι έναν ακόμη σκοπό: Όταν οι ελεύθεροι άντρες και οι ελεύθερες γυναίκες βάλουν ένα κομμάτι φανουρόπιτα κάτω από το μαξιλάρι τους, λέγεται ότι θα ονειρευτούν την μελλοντική τους γυναίκα ή τον μελλοντικό τους άντρα.
