Η Ελεύθερνα είναι ένας μεγάλος αρχαιολογικός χώρος, που βρίσκεται 25 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου και απέχει 63 χιλιόμετρα από το Γαβαλοχώρι. Η Ελεύθερνα, ριζωμένη στους πρόποδες του όρους Ίδη, ήταν μια ακμάζουσα πόλη από τον 3ο αιώνα π.Χ. έως και τον 14ο αιώνα μ.Χ. Άκμασε τόσο πολύ, εν μέρει λόγω της φυσικής οχύρωσης, αλλά και των άφθονων φυσικών πόρων της. Οι κάτοικοί της μπορούσαν να δουν τη θάλασσα από την ακρόπολη, αλλά η ίδια η πόλη ήταν αόρατη για τους εχθρούς που πλησίαζαν από τη θάλασσα. Η Ελεύθερνα επωφελήθηκε ιδιαίτερα από την ύπαρξη φρέσκου τρεχούμενου νερού, από τις πλούσιες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, από τα άφθονα βοσκοτόπια για τα ζώα, από τα δάση, που πρόσφεραν ξυλεία, αλλά και από τη λειτουργία ενός λατομείου στην περιοχή αυτή. Μεταξύ των ιστορικών μνημείων που είναι ορατά στους σημερινούς επισκέπτες είναι ένας πύργος για την άμυνα της πόλης, μια ελληνιστική γέφυρα, μια παλαιοχριστιανική βασιλική, ρωμαϊκές δεξαμενές και ένα νεκροταφείο. Το «Αρχαιολογικό Μουσείο Ελεύθερνας» στεγάζει τα ευρήματα από τις ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή και οι τρεις αίθουσές του είναι αφιερωμένες στον δημόσιο και ιδιωτικό βίο, στη θρησκευτική ζωή και στις ταφικές πρακτικές, ενώ οι ταινίες μικρού μήκους και οι προβολές διαφανειών αναδεικνύουν ακόμη περισσότερο αυτά τα ιστορικά εκθέματα. Μεταξύ των πιο συναρπαστικών ανακαλύψεων που έγιναν στην Ελεύθερνα, ήταν τα λείψανα τεσσάρων γυναικών (η μία θαμμένη σε καθιστή θέση), οι οποίες θεωρείται ότι διέθεταν υψηλό κοινωνικό κύρος, λόγω των πλούσιων αντικειμένων που βρέθηκαν στον τάφο τους. Η ανακάλυψή τους θεωρήθηκε ένα από τα 10 κορυφαία αρχαιολογικά ευρήματα για το 2009-2010. Τέλος, επειδή η Ελεύθερνα απέχει μόλις 7 χιλιόμετρα (4 μίλια) ανατολικά από τη Μονή Αρκαδίου, ίσως είναι μία καλή ιδέα να συνδυάσετε την επίσκεψή σας και στους δύο αυτούς ιστορικούς χώρους.
