Πολλές από τις πιο συναρπαστικές πολιτιστικές εκδηλώσεις στην περιοχή του Αποκόρωνα λαμβάνουν χώρα στο χωριό του Τσιβαρά, το οποίο απέχει μόλις 4,8 χιλιόμετρα από το Γαβαλοχώρι. Αν και το χωριό έχει μόλις 140 κατοίκους, εντούτοις αποτελεί ένα κύτταρο του πολιτισμού χάρις στις προσπάθειες που καταβάλλει ο Κώστας Βροντάκης, γέννημα θρέμμα του Τσιβαρά, μαζί με το συμβούλιο του «Πολιτιστικού Συλλόγου» του χωριού. Αν και ο Κώστας δεν είναι μόνιμος κάτοικος Γαβαλοχωρίου, ωστόσο η φήμη του απλώνεται σε όλη την περιοχή του Αποκόρωνα, οπότε είναι τιμή μας να σας τον παρουσιάσουμε.
Αρχικά, ας αναφέρουμε μερικές βασικές πληροφορίες: Ο Κώστας τελείωσε το σχολείο στον Βάμο, κατατάχθηκε στον στρατό και στη συνέχεια άρχισε να εργάζεται στην «Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Χανίων». Κατόπιν, ανέλαβε θέση στον «ΟΑΚ Α.Ε.», όπου εξακολουθεί να εργάζεται ακόμη και σήμερα στο τμήμα του λογιστηρίου. Φροντίζει, επίσης, τους ελαιώνες, τον κήπο και τα ζώα του. Η σύζυγός του είναι η Αγγελική Σαρτζετάκη, και εχουν δύο παιδιά, τον Θανάση, ο οποίος υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία στη Ρόδο, και την Αργυρούλα, η οποία είναι μαθήτρια γυμνασίου.
Παράλληλα με όλες αυτές τις δραστηριότητες, ο Κώστας είναι πρόεδρος του «Πολιτιστικού Συλλόγου Τσιβαρά», μια θέση που κατέχει από την ίδρυσή του. Μεγαλώνοντας στον Τσιβαρά, ο Κώστας γνώρισε και εκτίμησε το ενδιαφέρον που επεδείκνυαν πολλοί ντόπιοι κάτοικοι για τη συλλογική αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων του χωριού. Ως ενήλικας, ωστόσο, παρατήρησε ότι σταδιακά οι λίγες συλλογικές δραστηριότητες που γίνονταν στο χωριό, συνοψίζονταν μόνο στο να παίζουν οι ντόπιοι χαρτιά και τάβλι στο καφενείο ή να κάνουν βόλτες μαζί. Κάπως έτσι, λοιπόν, άρχισε να σκέφτεται ότι θα μπορούσε να γίνει κάτι συλλογικό και συνάμα δημιουργικό, προκειμένου οι κάτοικοι όχι μόνο να ψυχαγωγηθούν, αλλά και να διαμορφωθούν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για όλο το χωριό. Ακολούθως, το 1989, σε συνεργασία με άλλους κατοίκους του Τσιβαρά, ίδρυσε τον «Πολιτιστικό Σύλλογο Τσιβαρά».
Το πρόγραμμα δράσεων που συντονίζει ο «Πολιτιστικός Σύλλογος Τσιβαρά» είναι ιδιαίτερα ποικίλο. Σε αυτό περιλαμβάνονται υπαίθριες συναυλίες παραδοσιακής κρητικής μουσικής, θεατρικές παραστάσεις, όπως το θέατρο σκιών Καραγκιόζη για παιδιά, κινηματογραφικές παραστάσεις, καθώς και διαλέξεις και συζητήσεις για τοπικά ζητήματα. Ο «Πολιτιστικός Σύλλογος» παραχωρεί τον χώρο του Συλλόγου και με αυτό τον τρόπο συνδράμει στην διοργάνωση μαθημάτων γιόγκα και πιλάτες, εργαστήρια με θέματα όπως η παραδοσιακή αρτοποιία, καθώς και μαθήματα πιάνου, βιολιού, κιθάρας και φλάουτου σε συνεργασία με το «Βενιζέλειο Ωδείο Χανίων».
Ο «Πολιτιστικός Σύλλογος» συνεργάζεται συχνά με τα γειτονικά χωριά για τη διοργάνωση μεγαλύτερων κοινωνικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Ο Κώστας ελπίζει ότι τέτοιες συνεργασίες θα ενδυναμώσουν το πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ των χωριών και θα παρακινήσουν σε συνεργασία για την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων. Σε συνεργασία με το γειτονικό χωριό Ντουλιανά, ο «Πολιτιστικός Σύλλογος» διοργάνωσε επιτυχώς στο παρελθόν, και για έξι συνεχόμενα χρόνια, έναν αγώνα δρόμου, την «Λειβαδούρια Διαδρομή», που ξεκινούσε από το μονοπάτι του Αγίου Αντωνίου στον Τσιβαρά, συνέχιζε μέσα από το φαράγγι του Αγίου Ιωάννη στα Ντουλιανά, έφτανε στη Λιβαδούρα και κατέληγε στα Ντουλιανά, ενώ και την ίδια χρονική περίοδο, οι ίδιοι Σύλλογοι είχαν συνεργαστεί και για τη διοργάνωση ενός διήμερου φεστιβάλ ροκ στη Λιβαδούρα που την τελευταία χρονιά είχε λάβει χώρα στον Τσιβαρά. Ο Σύλλογος έχει επίσης διοργανώσει μεγάλες συναυλίες στον προαύλιο χώρο του σχολείο του Βάμου που στο παρελθόν έχουν προσελκύσοει έως 4.000 θεατές.
Στα πρώτα χρόνια του «Πολιτιστικού Συλλόγου», μία από τις σημαντικότερες δραστηριότητες υπήρξε η διοργάνωση εκδρομών για τους κατοίκους του Τσιβαρά, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Εκείνη την εποχή, υπήρχαν πολλοί που δεν είχαν ταξιδέψει σχεδόν καθόλου και διψούσαν για τέτοιες εκδρομές. Κάθε χρόνο, διοργανώνονταν τρεις ή τέσσερις εκδρομές, στις οποίες έφταναν να συμμετέχουν έως και 85 κάτοικοι, με προορισμό διάφορα μέρη σε όλη την Κρήτη, καθώς και σε άλλα νησιά, όπως η Σαντορίνη, η Πάρος και τα Κύθηρα. Τώρα πια δεν υπάρχει μεγάλη ζήτηση για τέτοιες εκδρομές, αλλά ο «Πολιτιστικός Σύλλογος» εξακολουθεί να διοργανώνει περιστασιακά πεζοπορίες σε κάποιο φαράγγι ή πιο περιπετειώδεις εκδρομές για τους τολμηρούς.
Ο «Πολιτιστικός Σύλλογος» δραστηριοποιείται, επίσης, κοινωνικά και περιβαλλοντικά. Τα μέλη του «Πολιτιστικού Συλλόγου» συνηθίζουν να καθαρίζουν τις κοντινές παραλίες δύο φορές το χρόνο, μαζεύοντας σκουπίδια και στη συνέχεια κάνοντας πικνίκ όλοι μαζί. Ο Σύλλογος, επίσης, σε συνεργασία με τους υπόλοιπους φορείς της περιοχής, έχει αντιταχθεί απέναντι σε σχεδιαζόμενα έργα, που θεωρούν ότι θα βλάψουν την ευρύτερη περιοχή του Τσιβαρά. Αντιτάχθηκαν σθεναρά, λόγου χάρη, απέναντι στην κατασκευή ενός σταθμού μεταφόρτωσης απορριμμάτων (ΣΜΑ), που προσπαθούσε να κατασκευάσει ο Δήμος Αποκορώνου στην περιοχή του Τσιβαρά. Θεώρησαν ότι ένα τέτοιο έργο στο συγκεκριμένο σημείο, θα οδηγούσε σε σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, λόγω της δυσοσμίας που θα εξαπλωνόταν στην περιοχή, αλλά και λόγω της διέλευσης των οχημάτων που θα περνούσαν από τον Τσιβαρά και τα γύρω χωριά, προκειμένου να ξεφορτώσουν τα σκουπίδια. Σε άλλη περίπτωση, υπήρξε θέμα με κεραία κινητής τηλεφωνίας που είχε σκοπό να τοποθετηθεί πάνω από τον οικισμό, αλλά ο Σύλλογος αντέδρασε σθεναρά και κατάφερε να το αποτρέψει. Επίσης, κοινητοποιήθηκε και σε σε μια άλλη περίπτωση που αφορούσε την καταπάτηση δασικών εκτάσεων.
Μια άλλη δράση του «Πολιτιστικού Συλλόγου» είναι η αποκατάσταση ιστορικών χώρων στον Τσιβαρά. Τα μέλη του αποκατέστησαν την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, το πηγάδι, αλλά και την κεντρική πλατεία του χωριού. Το πιο σημαντικό έργο αποκατάστασης που ανέλαβε ο «Πολιτιστικός Σύλλογος», ωστόσο, ήταν η ανακαίνιση του σχολείου, όπου τώρα λαμβάνουν χώρα πολλές από τις δραστηριότητες του. Όταν ιδρύθηκε ο «Πολιτιστικός Σύλλογος», το σχολείο ήταν κλειστό επί μία δεκαετία, εγκαταλελειμμένο και ετοιμόρροπο. Το 2011, ο Δήμος Αποκορώνου, στον οποίο ανήκει το σχολείο, παραχώρησε το κτίριο στον «Πολιτιστικό Σύλλογο» για 99 χρόνια. Στη συνέχεια, τα μέλη του «Πολιτιστικού Συλλόγου» έπιασαν δουλειά, αντικαθιστώντας τη στέγη, ξαναφτιάχνοντας τον σοβά στο εσωτερικό, στρώνοντας δάπεδο, δημιουργώντας υπόγειο και κατασκευάζοντας ένα γήπεδο μπάσκετ. Έλαβαν χρηματοδότηση από τον Δήμο, την Περιφέρεια, το πρόγραμμα LEADER της ΕΕ, που παρακινεί τους τοπικούς φορείς στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, καθώς και κάποια χρήματα από τα έσοδα των δραστηριοτήτων του «Πολιτιστικού Συλλόγου». Ένα σημαντικό πλεονέκτημα του ελέγχου και λειτουργίας του σχολείου υπό τον «Πολιτιστικό Σύλλογο», είναι ότι μπορεί ο ίδιος να ζητήσει οικονομική στήριξη από φορείς, όπως η Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, διάφορα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τοπικές εταιρείες, όπως η «ΑΝΕΚ Lines» και η αλυσίδα σούπερ μάρκετ «ΣΥΝ.ΚΑ», και άλλες υγιείς επιχειρήσεις της ευρύτερης περιοχής.
Το σχολείο είναι σημαντικό, όχι μόνο ως χώρος για τις δραστηριότητες του «Πολιτιστικού Συλλόγου», αλλά και λόγω του ιδιαίτερου ρόλου που έχει διαδραματίσει στην ιστορία του χωριού. Όπως εξηγεί ο Κώστας, «όλη η ιστορία του χωριού βρίσκεται σε αυτό το σχολείο». Πριν από το 1940, το σχολείο διέθετε μία αίθουσα διδασκαλίας, ενώ το 1954 προστέθηκε μία δεύτερη αίθουσα, επιτρέποντας του να λειτουργεί ως σχολείο και για τα δύο χωριά, τον Τσιβαρά και τα Δουλιανά. Υπήρχαν εποχές, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, που στο σχολείο φοιτούσαν 70-80 παιδιά. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, ωστόσο, οι εγγραφές μαθητών στο σχολείο είχαν μειωθεί σε μόλις 12-15 παιδιά, οπότε υπήρχε εναλλαγή από χρόνο σε χρόνο, με την μία χρονιά οι μαθητές να φοιτούν στο σχολείο του Τσιβαρά και την επόμενη χρονιά στις Καλύβες. Το σχολείο στον Τσιβαρά έκλεισε οριστικά στο τέλος του σχολικού έτους 1977-1978.
Ο Κώστας έχει πολλές όμορφες αναμνήσεις από τη φοίτησή του στο σχολείο του Τσιβαρά. Ένας δάσκαλος, ο οποίος είχε μια μοτοσικλέτα, συνήθιζε να συνοδεύει τα 10-12 παιδιά της τάξης σε εκδρομές, συχνά στο κοντινό χωριό της Λιτσάρδας, για να δουν κάποια πηγάδια που υπήρχαν εκεί. Όλα τα παιδιά ξεκινούσαν με τα πόδια προς τη Λιτσάρδα και ο δάσκαλος έπαιρνε ένα παιδί κάθε φορά πάνω στην μοτοσικλέτα, άφηνε το παιδί στον προορισμό και κατόπιν επέστρεφε για να πάρει το δεύτερο παιδί και ούτω καθεξής. (Μπορείτε να φανταστείτε τα ζητήματα σχετικά με την ευθύνη και τα μέτρα ασφάλειας, που θα έθεταν σήμερα οι διευθυντές των σχολείων, σχετικά με αυτό το «ευφυές» σύστημα μεταφοράς;).
Ο Κώστας συνέβαλε καθοριστικά, όχι μόνο στη διοργάνωση επιτυχημένων πολιτιστικών δραστηριοτήτων, αλλά και στην ανάπτυξη ποικίλων αθλητικών δραστηριοτήτων. Παλαιότερα, αν τα παιδιά στον Τσιβαρά ή στα άλλα κοντινά χωριά ήθελαν να ακολουθήσουν οργανωμένα κάποιο άθλημα, τότε οι γονείς τους θα έπρεπε να τα πάνε με το αυτοκίνητο ως τα Χανιά. Ο Σύλλογος οργάνωνε επί μία δεκαετία ένα ερασιτεχνικό τουρνουά μπάσκετ, προσελκύοντας επιτυχώς εκατοντάδες παιδιά κάθε χρόνο. Η αρχική αυτή προσπάθεια οδήγησε εντέλει στην ίδρυση του Αθλητικού Συλλόγου Αποκόρωνα «ΤΑΝΟΣ», το 2016-2017, με σκοπό την ανάδειξη ευκαιριών για τη συμμετοχή των νέων στον αθλητισμό, στην ευρύτερη περιοχή του Αποκόρωνα. Ο Αθλητικός Συλλόγος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανακαίνιση ενός γυμναστηρίου στον Βάμο που δεν χρησιμοποιούταν, ενώ σήμερα, 120-130 παιδιά συμμετέχουν ενεργά στα τμήματα βόλεϊ και μπάσκετ του Συλλόγου, ενώ εκεί εδρεύει και η αντίστοιχη ανδρική ομάδα μπάσκετ.
Ωστόσο, ο Κώστας δεν έχει τελειώσει ακόμη με τη δημιουργία ευκαιριών άθλησης στην περιοχή. Πριν συνταξιοδοτηθεί, θα ήθελε η περιοχή του Αποκόρωνα να έχει πρόσβαση σε ένα σύγχρονο κλειστό γυμναστήριο, που θα πληρεί όλα τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Το όραμά του είναι να καλύπτει 10-12 στρέμματα και να περιλαμβάνει τόσο κλειστά όσο και υπαίθρια γήπεδα, που θα δίνουν τη δυνατότητα σε όλες τις ηλικίες να συμμετέχουν σε στίβο, μπάσκετ και βόλεϊ. Ένα τέτοιο γήπεδο θα επέτρεπε την ίδρυση ομάδων, που θα μπορούσαν να αγωνίζονται σε τουρνουά σε όλη την Κρήτη. Ο Αθλητικός Σύλλογος έχει καταφέρει να καταβάσει ομάδες μπάσκετ και σκακιού σε τουρνουά και πρωταθλήματα ακαδημιών της Κρήτης, ενώ και η δημιουργία μιας ομάδας βόλεϊ βρίσκεται καθ' οδόν. Ο Κώστας πιστεύει ότι αυτές οι πολύ μικρές προσπάθειες θα μπορούσαν να ενισχυθούν σημαντικά με την ύπαρξη ενός σύγχρονου αθλητικού σταδίου, που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως θρυαλλίδα για την ανάπτυξη της περιοχής σε διεθνές επίπεδο, προσελκύοντας ανθρώπους, τόσο από άλλα μέρη της Κρήτης όσο και από άλλες χώρες, παρέχοντας πλούσιες δραστηριότητες τόσο το καλοκαίρι όσο και τον χειμώνα.
Ο Κώστας έχει, επίσης, ένα όραμα που σχετίζεται με τη δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης, εκπαιδεύοντας τους νέους για το πώς να απορρίπτουν σωστά τα σκουπίδια, πώς να ανακυκλώνουν και πώς να φροντίζουν το περιβάλλον. Θα ήθελε να δει την περιβαλλοντική εκπαίδευση να αποτελεί μέρος του προγράμματος σπουδών στα σχολεία του Αποκόρωνα και είναι ιδιαίτερα απογοητευμένος, που οι επίσημοι φορείς της περιοχής δε δείχνουν διατεθειμένοι να αντιμετωπίσουν το συγκεκριμένο ζήτημα, διότι πιστεύει ότι «όλοι έχουν ευθύνη».
Παρόλες τις επιτυχίες που έχει σημειώσει ο Κώστας στην προσφορά πολιτιστικών και αθλητικών ευκαιριών στους κατοίκους του Τσιβαρά και των άλλων χωριών, ο ίδιος φοβάται ότι πολλές από τις παραδόσεις και τα έθιμα της Κρήτης και της Ελλάδας κινδυνεύουν να χαθούν εξαιτίας της έλλειψης εθελοντών. Για παράδειγμα, για το κάψιμο του Ιούδα το Πάσχα, παλαιότερα συνήθιζαν με προθυμία τα παιδιά να μαζεύουν τα ξύλα για τη φωτιά, κατι που πλέον το έχει αναλάβει ο ίδιος μαζί με δύο ή τρεις άλλους κάτοικους του Τσιβαρά, επειδή οι νέοι πια δεν ενδιαφέρονται. Σε μεγάλο βαθμό, λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας, οι νέοι πλέον σπάνια συγκεντρώνονται κάπου όλοι μαζί, κι αντ' αυτού προτιμούν να κάθονται απομονωμένοι στα σπίτια τους και να συνομιλούν ο ένας με τον άλλον μέσω του κινητού. Αυτή η τάση κοινωνικής απομόνωσης έχει ως αποτέλεσμα την ανυπαρξία διάθεσης για εθελοντική συμμετοχή σε δραστηριότητες της κοινότητας, και θα είναι αφορμή να χαθούν κάποιες παραδόσεις όπως ο Κλήδονας ή το κάψιμο του Ιούδα, που αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Κάποια στιγμή, ο Κώστας θα παραιτηθεί από την ιδιότητα του προέδρου του «Πολιτιστικού Συλλόγου», την οποία κατέχει εδώ και σχεδόν 35 χρόνια. Το ερώτημα που προκύπτει είναι ποιος θα αναλάβει; Ο Κώστας είναι ξεκάθαρος σχετικά με το τι χρειάζεται για να πραγματοποιηθούν στο μέλλον πολιτιστικές και άλλες συναφείς δραστηριότητες: «Όταν έχεις το σθένος και την αποφασιστικότητα, μπορείς να κάνεις τα πράγματα να συμβούν, αλλά πρέπει να είσαι ξεκάθαρος, πρέπει να είσαι ειλικρινής και αποφασιστικός». Ας ελπίσουμε ότι αυτή η φιλοσοφία θα μπορέσει να μεταλαμπαδευτεί στη νέα γενιά που θα ακολουθήσει. Στο μεταξύ, επωφεληθείτε από τις ενδιαφέρουσες δραστηριότητες, που συνεχίζουν να προσφέρουν απλόχερα ο Κώστας και ο «Πολιτιστικός Σύλλογος Τσιβαρά».
